Ultraviyole (UV) ışık, yaklaşık 10 ila 400 nanometre dalga boyu aralığında bulunan bir elektromanyetik radyasyon türüdür. Görünür ışıktan daha kısa, X ışınlarından ise daha uzun dalga boylarına sahiptir ve insan gözüyle görülemez. UV ışınları, dalga boylarına göre üç ana gruba ayrılır: Yakın Ultraviyole (NUV), Uzak Ultraviyole (FUV) ve Ekstrem Ultraviyole (EUV).
Elektromanyetik Spektrum ve UV Işığı
Elektromanyetik Spektrum
Güneş, Dünya üzerinde ultraviyole radyasyonun en büyük doğal kaynağıdır. Ancak, UV ışığı deri ve göz sağlığı açısından zararlı olabilir. Ozon tabakamız, zararlı UV ışınlarının büyük kısmını filtreleyerek yaşam için koruyucu bir katman oluşturur. Bununla birlikte cıva buharlı lambalar ve elektrik ark lambaları gibi insan yapımı UV kaynakları da mevcuttur.
Ultraviyole Işığın Keşfi
Ultraviyole ışık, 1801 yılında Alman fizikçi Johann Wilhelm Ritter tarafından keşfedildi. Ritter, güneş ışığını bir prizma yardımıyla ayırıp optik mor bölgenin hemen ötesinde kalan görünmez ışığın gümüş klorürü kararttığını gözlemledi. Bu keşifle, “ultra mor” anlamına gelen ultraviyole terimi ortaya çıktı.
Ultraviyole Işık (UV) Türleri
Aşağıdaki tabloda, ultraviyole ışığın türleri, dalga boyları ve özellikleri özetlenmiştir:
| İsim | Kısaltma | Dalga Boyu (nm) | Foton Enerjisi (eV) | Özellikler |
|---|---|---|---|---|
| Ultraviyole A | UV-A | 315-400 | 3.10 – 3.94 | Uzun dalga boylu UV, siyah ışık, ozon tabakası tarafından emilmez. |
| Ultraviyole B | UV-B | 280-315 | 3.94 – 4.43 | Orta dalga boylu UV, ozon tabakası tarafından büyük oranda emilir. |
| Ultraviyole C | UV-C | 200-280 | 4.43 – 12.4 | Kısa dalga boylu UV, atmosfer tarafından tamamen emilir. |
| Yakın Ultraviyole | N-UV | 300-400 | 3.10 – 4.13 | Bazı hayvanlar tarafından görülebilir. |
| Uzak Ultraviyole | F-UV | 122-200 | 6.2 – 10.16 | X ışınlarına yakın ultraviyole. |
| Ekstrem UV | E-UV | 10-121 | 10.25 – 124 | İyonlaştırıcı radyasyon, atmosfer tarafından tamamen emilir. |
UV Işığın Kullanım Alanları
Ultraviyole (UV) ışık, başta fotoğrafçılık, elektronik, biyoloji ve malzeme bilimi olmak üzere birçok alanda kullanılmaktadır. Özellikle UV kürleme teknolojileri, kimyasal maddelerin polimerleşmesi için tercih edilir. UV kürleme işlemlerinde genellikle UV-A ışığı kullanılır.
Ultraviyole ışığın diğer kullanım alanları:
-
Kimyasal kürleme
-
Görüntü işleme
-
Malzeme muayenesi
-
Tıp ve laboratuvar uygulamaları
-
Dezenfeksiyon sistemleri
-
Güvenlik sistemleri (sahte para tespiti vb.)
Güneş Harici UV Işık Kaynakları
1. Siyah Işık Lambaları (Black Light)
UV-A ışınları yayar. Görünür ışığın en aza indirildiği uygulamalarda tercih edilir. Görüntü işleme sistemlerinde de kullanılır.
Black Light (Siyah Işık Lambalar)
2. Kısa Dalga UV Lambaları
UV-C ışınları üretir. Yüzey ve su dezenfeksiyonunda yaygın olarak tercih edilir.
Kısa Dalga UV Lambalar
3. UV Ledler
Günümüzde en yaygın olarak 365nm ve 395nm dalga boylarında üretilir. Özellikle UV kürleme, dijital baskı, güvenlik uygulamaları gibi alanlarda kullanılır.
Ultraviyole Led
4. UV Lazerler
Excimer lazerler, yüksek güçlü UV kaynaklarıdır. Özellikle entegrasyon devreleri üretimi ve medikal uygulamalar için uygundur.
Ultraviyole Lazer Diyot
5. Vakum Ultraviyole (V-UV)
100-200 nm arasındaki bu UV ışıkları, atmosferdeki oksijen tarafından emildiği için vakum ortamlarında kullanılır. Analitik kimya ve malzeme biliminde tercih edilir.
Ultraviyole ışık, görünmez olmasına rağmen endüstriyel, bilimsel ve biyolojik süreçlerde hayati rol oynamaktadır. UV lambaları, LED’ler ve lazerler sayesinde birçok alanda UV ışığın avantajlarından yararlanılmaktadır. Özellikle UV kürleme gibi teknolojiler üretimde hız ve kalite kazandırır.
Ultraviyole ile kürleme çözümlerimiz hakkında bilgi almak için tıklayın.