Yağlayıcı Nedir?
Temas eden ve hareket halinde bulunan iki makine elemanının temas yüzeyleri arasında sürtünme ve buna bağlı olarak sıcaklık yükselişi ile elemanlar arasında aşınma ve enerji kaybı oluşur. Günümüz endüstrisinde, yaşanan enerji kayıpları her alanda her makinada görülmektedir. %100 verim beklentisi hep imkânsız olmuştur. Dünyada çeşitli kuruluşlarca yapılan bazı araştırmalarda üretilen enerjinin üçte birinin sürtünme sonunda harcandığı gerçeğini ortaya koymuştur. Ayrıca makine fonksiyon yüzeylerinde meydana gelen aşınmaların da çok büyük ekonomik kayıplara yol açtığı benzer araştırmalar sonucu tespit edilmiştir. Yaşanan enerji kaybını minimize edebilmek için temas yüzeylerinin azaltılması veya tamamen yok edilmesi için yağlayıcılar kullanılmaktadır ve bu olay kritik öneme sahiptir.
Yağlayıcı Kullanmanın Amacı
Bir yağlayıcının temel işlevleri şunlardır:
- Sürtünmeyi azaltma
- Aşınmayı önleme
- Ekipmanı korozyondan koruma
- Sıcaklığı düşürme
- Kontaminasyonu önleme
- Akışkan bir sızdırmazlık sağlamak.
- Kolay iletim gücü sağlama
Sürtünmeyi azaltmak, yağlamanın temel amacıdır, ancak bu işlemin başka birçok faydası da vardır. Yağlayıcılar, yüzeyi sudan ve diğer aşındırıcı maddelerden koruyarak korozyonu önlemeye de yardımcı olurlar. Ayrıca, sistemlerdeki kontaminasyonu kontrol etmede önemli bir rol oynarlar. Yağlayıcı sıvılar ayrıca yüzeylerden ısıyı emerek ve onu dağıtılabileceği daha düşük sıcaklıktaki bir noktaya aktarılarak sıcaklık kontrolüne yardımcı olur.
Yağlayıcı Sprey Nedir?
Yağlayıcı Sprey, temas halindeki hareketli yüzeyler arasındaki sürtünmeyi azaltmaya yardımcı olan ve yüzeylerin hareketi ile üretilen ısıyı azaltmak amacıyla formüle edilmiş çok maksatlı spreylere denir. Bu sayede aşınmanın azalması ve kontrolü sağlanabilmektedir. Yağlayıcılar kayıp enerjileri minimum seviyeye indirmesinin yanı sıra, sürtünmeden dolayı oluşan ısının atılmasına, yüzeylerin temizlenmesine ve sistemin ömrünün uzatılması gibi faydaları da sağlar.
Yağlayıcı Çeşitleri Nelerdir?
Yağlayıcılar fiziksel hallerine göre katı, sıvı, yarı katı ve gaz yağlayıcılar olarak sınıflandırabiliriz.
1. Katı Yağlayıcı Maddeler
Katı yağlayıcılar tek başlarına veya sıvı yağların ya da greslerin içine katkı olarak kullanılabilirler. En çok kullanılan katı yağlayıcılar grafit ve molibden disülfittir.
Katı yağlayıcılar, uygulanan yüzeylerde kayma gerilimi düşük ve kopma mukavemeti yüksek bir tabaka oluşturarak yağlama özelliği sağlarlar. Yağlayıcı olarak kullanılan grafit ve molibden disülfitin çok temiz olmaları gerekir aksi halde yüzeyleri şiddetli bir şekilde aşındırırlar.
2. Sıvı Yağlayıcı Maddeler (Yağlar)
Sıvı yağlayıcıları; organik (hayvansal ve bitkisel), madensel (mineral) ve sentetik yağlar olmak üzere üç guruba ayırabiliriz.
- Organik (hayvansal ve bitkisel) yağlar; iyi yağlama özelliklerine sahiptirler fakat ömürleri kısadır. Ayrıca gıda maddesi olarak kullanıldıklarından fiyatları yüksektir.
- Madensel (mineral) yağlar; sürtünme yüzeylerinin arasına kolayca girip çıkabilirler, ısıyı dışarı taşıyabilirler, kolayca depo edilebilirler bu nedenlerle diğer yağlara göre çok daha sık kullanılmaktadırlar. Madensel yağlar petrolden damıtılarak elde edilirler. Petrolün esasına göre parafin esaslı madensel yağlar, naften esaslı madensel yağlar ve karışık esaslı madensel yağlar olarak kendi aralarında gruplanabilirler. Yağlara daha yüksek özellikler katmak için damıtmadan sonra rafine edilirler. Böylece daha yüksek yağlama özelliklerine sahip rafine yağlar elde edilir.
- Sentetik yağlar; genellikle kimyasal maddelerden imal edilen suni yağlardır. İmal edildikleri maddeye göre isim alırlar. Örneğin; dibazik asit esteri, fosfat esteri, silikon, silikat esteri yağları gibi
Konuyla alakalı olarak daha önce yayınlanan “Madeni Yağların Üretimi ve Fonksiyonu” adlı içeriğimizi inceleyebilirsiniz.
3. Yarı Katı Yağlayıcı Maddeler (Gresler)
Gresler, içinde katılaştırıcı madde bulunan sıvı yağlardan oluşan yarı katı yağlayıcı maddelerdir. Katılaştırıcı madde olarak genellikle alüminyum, baryum, kalsiyum, lityum, sodyum gibi madensel sabunların yanında bentonit, mika veya organik esaslı sabun olmayan maddeler de kullanılabilir. Örneğin katılaştırıcı maddeye göre; alüminyum sabunu, kalsiyum sabunu, lityum sabunu gibi gresler vardır. Genellikle açıkta çalışan ve uzun yağlama süreleri olan düşük veya orta hızda ve yükteki sistemlerde kullanılır.
4. Gaz Yağlayıcı Maddeler
Yüksek hız ve az yüklü sıvı sürtünmeli sistemlerde, gaz niteliği taşıyan yağlayıcı maddeler kullanılmaktadır. Gazların viskoziteleri düşük olduğundan sistemde oluşan sürtünme ve sıcaklık artışı düşük olur. Ancak yük taşıma kabiliyetleri azdır. Hava, hidrojen ve azot gaz yağlayıcılarının yanında son zamanlarda kükürt hekzafloridler, sıvı nitrojen, buhar ve organik buhar kullanılmaktadır. Böylece ultrasantrifüjlerde, jiroskoplarda, elektrik motorlarında kullanılan bu yağlama usulü, gaz türbinlerinde, jet motorlarında, roketlerde, nükleer reaktörlerde de kullanılmaya başlanmıştır.
Yağlayıcıların Kullanım Alanları
Mekanik sistemlerde sistemin performansını korumak ve arıza oluşmadan çalışmasını sağlamak için yağlama hayati önem taşımaktadır. Özellikle endüstriyel makine ve ekipmanlarda yağlama, makine performansını, hassasiyetini direkt olarak etkileyebilecek en önemli unsurlardandır.
Makinalarda kullanılan piston, kızak, mil, rulman vb. sistemlerin yüksek hızlarda ve ağır basınç altında çalıştıkları için sürekli olarak yağlanma ihtiyacı duyarlar. Bazı endüstrilerde çalışan lift, transmisyon, fırın ve konveyör zincirlerinin iyi performans göstermesi için yağlanması gerekir. Ayrıca yağlayıcılar penetrasyonu yüksek temizleme ve koruma sağlarlar.
PULSAR KİMYA olarak 1997 yılından beri ORAPI markasının Türkiye temsilciliğini başarıyla yapmaktayız. Ürün yelpazemizde çeşitli yağlayıcı spreyler bulunmaktadır. Konuyla alakalı ürünlerimize erişebilir veya iletişim sayfası adresi üzerinden bizlere ulaşabilirsiniz.
Kaynakça:
http://www.garipgenc.com/wp-content/uploads/2021/01/MRM3005_Ders_14_Tribololi.pdf
https://web.itu.edu.tr/temizv/Sunular/Triboloji.pdf
http://dspace.trakya.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/trakya/2321/0107395.pdf?sequence=1&isAllowed=y